Хичээл зүтгэл амжилтын үндэс

Өмнө нь би эрдмийг эрхэмлэх тухай ярьсан. Хүүхэд залуус эрдэм ухааны саруул өргөөнд залрах шидэт түлхүүр хайж байгаа бол тэр нь өөрсдөд нь бэлэн байж байдаг. Энә шидэт түлхүур бол - хичээл зүггэл юм. Хумүүний мандах, буурахыг чадлаа шавхсан хичээл зүтгэл л шийддэг. Залхуу хүн ямар ч салбарт гайхалтай амжилт бүтээл гаргаж яавч чадахгүй. Тиим тохиолдол, түүх байгаагүй. Чөмгөө дундартал сууж сурч хөдөлмөрлөхгүйгээр оюун ухаанаа тэлж, нэр алдраа мандуулах болошкгүй нь маргашгүй үнэн.Манайд малчны хүүхэд малчин, жолоочийн хүүхэд ажилчин, даргын хүүхэд дарга байх тавилантай юм шиг гэнэн бөгөөд ахархан төсөөлөл мэр сэр байдаг. Хүн төрөлхтний түүхэнд нэрээ мөнхлөн үлдээсэн аугаа хүмүүс, баячуул дээдсийн хүүхэд байгаагүй борог амьдралд төрж өссөн тухай олон арван жишээ хэлж болно.


Аугаа их Ньютон ядуу тариачны гэр бүлд төрсөн. Шекспир мөнхөд гэрэлтэх од яах аргагүй мөн. Түүний эцэг малчин, мал нядлагч. Шекспир өөрөө залуудаа арьс нэхиЙ элдэгч элдүүрчин байсан. Нэрт одон оронч, суут эрдэмтэн Коперник бас л Польшийн малчны хүү. Францын математикч, философич соён гэгээрүүлэгч хэд хэдэн онолыг үндэслэгч Даламбер өвлийн шөнө Парисын сумийн чулуун шатан дээр орхигдож хаягдсан манайхаар бол Гандангийн хүрдэн дээр тавигдсан хүүхэд бөгөөд түүнийг шилчний гэргий хүн болгож өсгөсөн гэдэг. Тэд цөм багаасаа төрөлх авьяасаа хөгжүүлж, хичээн зүтгэсээр оргилд гарсан суутнууд. Сургуульд байхдаа Ньютон сурлагын амжилтаараа хойноосоо хоёрт ордог байжээ. Нэг удаа тэрээр өөрөөсөө ой сайтай сурагчид дээрэлхүүлэн гологдсон гэнэ.

Тэгэхлээр нь зориг гарган тэр сурагчтай маргалдаад бут цохигджээ. Тэр мөчөөс Ньютон үг хөл төдийгүй сурлагаараа ч тэр нөхрийг ялхаар эрс шийдэж асар ихээр махран хичээллэж эхэлжээ. Удалгүй ангидаа толгой цохих хэмжээнд цойлон гарсан гэдэг. Хаана төрж өссөн, хэний хүүхэд байсан нь гол биш. Өөрсдийнх нь хичээл зүтгэл бүхнийг шийджээ гэдэг нь эндээс тодорхой байна. Одоо цагт эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ боловсрол хүмүүжилд маш их үурэг хүлээх болжээ. Хүүхдүүдээ эрдэм боловсролтой болгохын тулд юугаа ч хайрлахгүй сайхан эцэг эхчүүд манайд олширлоо. Тэд өндөр хөгжилтэй орны нэртэй сургуулиудад хүүхдүүдээ сургаж байна. Энэ сайн үйлдэл, буянтай ажил. Тэд зөвхөн хүүхдүүддээ бус Монголын ирээдүйд оюуны хөрөнгө оруулалт хийж байгаа хэрэг. Гэхдээ аав ээжүүд тэдний сурах боломжийг хангаж, төлбөр төлөөсийг барагдуулахаас илүүг хийж чадахгүй.

Ямар ч нэр хүндтэй сайн сургууль байлаа гэсэн оюутны тархи толгой руу сүү юүлж байгаа юм шиг эрдэм боловсролыг цутган хийж өгөхгүй. Сайн сурах эсэхийг гагцхүү оюутан андын маань өөрийн хичээл зүтгэл л эцсийн дүнд шийднэ. Эцэг эх нь мөнгө хөрөнгө, эд баялгийг үр хүүхэддээ өвлүүлж болох боловч эрдэм боловсрол, хүнлэг араншин, гэгээн оюунжилтыг өвлүүлж эс чадна. Түүнийг зөвхөн өөрийн хичээл зүтгэлээр олж авна. Оюутан байхдаа алд дэлэм тасархай байсаи нөхөр ажил дээр гараад бусдын тоосонд булуулаад ялгарах юмгүй хоцрох тохиолдол бий. Ямар нэг юманд найдах аргагүй маруухан нөхөр цуцалтгүй хичээн зүтгэсээр аажимдаа бусдынхаа дээр гарах нь бий. Өөрийнхөө хөлс нулимсаар ялж олсон мэддэг шиг хүчтэй зүйл үгүй. "Хамгийн сайн боловсрол гэдэг бол хүн өөрөө өөртөө хүртээдэг боловсролыг хэлдэг" гэж "Айвенго" хэмээх алдарт зохиолыг бичсэн Вальтер Скотт хэлжээ.

Эрдэм боловсролыг зөвхөн багшаар заалгаж сургуулийн танхимд эзэмшинэ гэвэл туйлын өрөөсгөл, дутуу дулимаг ойлголт. Өдөр тутмын амьдралаас хүн суралцах ёстой. Хүмүүсийн хэлж ярьж буйг анхааралтай сонсож залдан шинжилж, дотроо бодож дүгнэж санаа сэдэл авч байх нь онцгой чухал. Нидерландын нэгэн нүдний шилчин алс холын юмыг ойроос харж буй мэтээр хардаг хэрэгсэл бүтээж гүнтэнд өргөн барьжээ гэсэн яриаг алдар суут Галилей тохиолдлоор сонсжээ. Галилей тэрхүү хэрэгслиин бүтцийг толгойдоо ургуулан сэтгэж, удалгүй холын заин дуран авай бүтээв. Түүний ачаар одон орон судлалын анхны алхам хийгдсэн билээ.

Хэрвээ Галилей үзсэн харсан, дуулсан сонссоноо сэтгэж ухааралгүй бусдын яриаг идэвхгүй сонсогч байсан бол энэ нээлт хийгдэхгүй гэдэг нь маргаангүй юм. Дуулсныг хураавал эрдэм гэж манай өвөг дээдэс сургасаар ирсэн нь учиртай. Зөвхөн хураагаад савлаад суугаад байх биш, задлан шинжилж, эргэцүүлэн бод, амьдралдаа хэрэглэ гэсэн санаа түүний цаана бий. Хүний хэлсэн ярьсан, зөвлөсөн сургаснаас санаа сэдэл авч амьдрал ахуйдаа хэрэглэнэ гэдэг маш том амжилт. Хамгийн дээд боловсрол өдөр тутмын амьдрал хийгээд ажил хөдөлмөрийн дотор л байдаг. Ямар ч салбарт зорьж мөрөөдсөндөө хүрэхээр чин сэтгэлээсээ хичээл зүтгэл гаргахгүй бол гайхалтай бүтээмж бий болохгүй. Үүнийг залуу хүн бүр ой ухаандаа хатуу тогтоож, зүрх сэтгэлдээ тод сийлж мөнхөд хадгалах ёстой юм. "Сайжран дээшлэхийг хүсэгчид залуугаас эрдэм сур" (Нагаржунаи).

Нэгэн алдарт зураачийн үгийг би давтан хэлэх дуртай. 'Та нар билэг авьяастай юм бол хичээл зүтгэл түүнийг чинь улам бататгаж өгнө. Хэрвээ авьяасгүй бол хичээл зүтгэл түүнийг орлох болно. Тиим учраас би чадлаараа хичээж зүтгээд үзье гэж шийдсэн юм аа. Билэг авьяас үгүй гэдгээ өөрөө түмэнтээ сайн мэдэж байсан болохоороо..." гэж шавь нартаа хичээл зүтгэлийг нь ташуурдан хэлж сургадаг байж. Хүний амьдралын мөн чанарын аравны есөн хувь нь өөдрөг сзтгэл, хичээл зүтгэлд байдаг. Залуу хүн бүр алсыг харж, томыг зорьсон өөдрөг сэтгэлтэй байж уйгагүй хичээн зүтгэх зориг тэвчээрийг өөрийн бие сэтгэлдээ шингээж чадвал тэр нь амжилт, аз жаргалд хүрэх гишгүүр болж өгөх нь гарцаагүй.

Н.БАГАБАНДИ